استفاده ابزاری انگلستان و روسیه از توسعه پزشکی و بهداشتی در ایران دوره ی قاجاریه برای بسط نفوذ سیاسی و اقتصادی

در موارد متعددی انگلستان و روسیه با استفاده از ابزار بهداشت و پزشکی درصدد بسط نفوذ سیاسی و اقتصادی خود در ایران برمی آمدند. این مداخلات از ورود میسیونرهای مذهبی به عنوان پزشک و با هدف تبلیغ مذهبی گرفته تا اشغال جزایر خلیج فارس در جنوب ایران و یا تصاحب برخی اماکن و بیمارستان ها در شمال ایران به بهانه برقراری قرنطینه های بهداشتی را شامل می گردید؛ البته این موارد از جمله موضوعاتی است که حتی در متون علمی ـ تاریخی مکتوب نیز مورد بی توجهی قرار گرفته است. به طور مشخص یکی از مهم ترین شاهد مثال ها کتاب تاریخ پزشکی ایران به قلم سیریل الگود انگلیسی است که با وجود اطلاعات ارزشمندی که در اختیار خواننده قرار می دهد، دارای موضع گیری های اغراق آمیزی در خصوص نقش و تأثیر مثبت انگلیسی ها در تحولات پزشکی و بهداشتی ایران است. البته پر مسلم است وقتی تحولات تاریخی یک کشور به دست نویسندگان خارجی نوشته می شود به هر تقدیر قضاوت های شخصی خالق متن در مکتوب وی نیز متجلی می گردد. در این نوشتار پس از بیان خلاصه ای از روند تحولات پزشکی در دوره قاجاریه، چند نمونه از اسناد وزارت امور خارجه ایران که گویای تلاش دو قدرت سیاسی آن دوران برای افزایش ضریب نفوذ آنها در ایران می باشد ارائه می گردد.